Twoje dziecko ma alergię? Jak ją rozpoznać?

W ostatnich latach obserwuje się zwiększenie zapadalności na choroby o podłożu alergicznym, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Badanie ECAP przeprowadzone w latach 2006-2008 wykazało, że już około 40 % populacji naszego kraju cierpi na jakieś alergiczne schorzenie¹. Po 13 latach od tego badania można się spodziewać, że ten odsetek jest jeszcze większy. Poniższy artykuł wyjaśnia m.in. jakie rodzaje przypadłości alergicznych wyróżniamy, co może uczulać nasze dzieci drogą wziewną, a co pokarmową, jak odróżnić nieżyt nosa w przebiegu przeziębienia od alergicznego oraz jak radzić sobie z katarem u alergika.

Alergia u dzieci

Alergia jest to swoista reakcja nadwrażliwości przebiegająca z pobudzeniem układu immunologicznego (odpornościowego) na kontakt z alergenem, który u zdrowych osób nie wywołuje objawów chorobowych².Wyróżniamy szereg różnych chorób alergicznych, w tym:

• alergie pokarmowe,

• choroby alergiczne dróg oddechowych – alergiczny nieżyt nosa, astma,

• choroby alergiczne skóry- atopowe zapalenie skóry (AZS), kontaktowe zapalenie skóry, pokrzywka,

• alergia na leki,

• alergia na jad owadów błonkoskrzydłych.

Do czynników wywołujących objawy alergii u dziecka należą przede wszystkim alergeny wziewne i pokarmowe. Znacznie rzadziej dolegliwości alergiczne występują po ukąszeniach przez owady (osa zwyczajna, pszczoła miodna, szerszeń, trzmiel), po stosowanych lekach (najczęściej antybiotyki – penicylina, cefalosporyny, sulfonamidy oraz kwas acetylosalicylowy i leki z grup NLPZ), czy też po alergenach kontaktowych (chrom, nikiel, kobalt, składniki gumy, barwniki, leki stosowane zewnętrznie – gentamycyna, neomycyna). W okresie niemowlęcym oraz wczesno-dziecięcym dominują alergeny pokarmowe wywołujące objawy ze strony przewodu pokarmowego oraz skóry, w późniejszym wieku – alergeny wziewne, które są odpowiedzialne za wystąpienie objawów alergicznego nieżytu nosa oraz astmy.

Wyróżnia się dwie grupy alergenów wziewnych: alergeny zewnątrz domowe (w Polsce najczęściej pyłki traw/zbóż, chwastów-bylica, szczaw, mniszek lekarski, drzew-brzozy, leszczyny, olszy oraz zarodniki grzybów) oraz wewnątrzdomowe (roztocze kurzu domowego, zarodniki grzybów pleśniowych, sierść zwierząt domowych- głównie psa i kota, alergeny karaluchów). Główne alergeny pokarmowe uczulające dzieci to mleko krowie, jajo kurze, orzeszki ziemne, ryba, soja, zboża.

Istnieje wiele dodatkowych czynników, które wpływają na rozwój alergii, takich jak: występowanie chorób alergicznych u członków rodziny, a zwłaszcza rodziców, wcześniactwo, zbyt sterylne otoczenie w okresie rozwoju dziecka, czynne bądź bierne palenie papierosów oraz infekcje, zwłaszcza wirusowe. Co ciekawe, najnowsze badania naukowe wskazują , że ekspozycja dziecka na antybiotyki, gdy jest jeszcze w łonie matki, wiąże się z istotnym ryzykiem rozwoju AZS i alergii na pokarmy. 

Katar alergiczny czy infekcja wirusowa? Alergia u dziecka - objawy

Alergiczny nieżyt nosa (ANN) nazywany prościej katarem alergicznym może występować cały rok lub tylko w wybranych miesiącach. Ma to związek z okresem ekspozycji na alergen. I tak, pewne uczulające cząsteczki np. roztocze kurzu domowego, sierść zwierząt czy zarodniki pleśni są stale wokół nas powodując całoroczny ANN, a inne np. pyłki roślin występują sezonowo- stąd sezonowy ANN.

Katar alergiczny cechuje się głównie:

• wyciekiem wodnistej wydzieliny z nosa (częściej w przypadku sezonowego ANN) lub gęstym katarem zatykającym nos (częściej w całorocznym ANN),

• kichaniem, często seriami,

• świądem i zaczerwienieniem nosa,

• zaczerwienieniem spojówek i łzawieniem oczu (gdy towarzyszy mu alergiczne zapalenie spojówek)

• niekiedy spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła i prowokującej kaszel

• bruzdą alergiczną- poprzeczna bruzda na nosie wywołana podcieraniem nosa dłonią ku górze

• cieniami alergicznymi- ciemniejsze zabarwienie okolicy pod oczami

• fałdami Denniego i Morgana- poziome linie (fałdy skóry) na powiece dolnej, pojedyncze lub podwójne

Trzy ostatnie objawy występują najczęściej u dzieci z całorocznym ANN³.

Wirusowy nieżyt nosa typowo pojawia się w chorobie przeziębieniowej. Dominującym jego objawem jest katar, początkowo zwykle wodnisty, później gęsty oraz uczucie zatkanego nosa i upośledzenie węchu. Z tego powodu często trudno go odróżnić od ANN. Trzeba jednak pamiętać, że wirusowy nieżyt ustępuje zwykle do 14 dni (najczęściej do 7), podczas gdy alergiczny jest bardziej przewlekły i trwa tygodniami lub miesiącami. Katarowi infekcyjnemu zwykle towarzyszą również inne objawy miejscowe i ogólne takie jak: kaszel, uogólnione osłabienie, ból i pieczenie gardła, stan podgorączkowy. ANN wyraźnie intensyfikuje się po zetknięciu z alergenem, podczas gdy wirusowy początkowo nasila się, a następnie stopniowo ustępuje.
Właściwą diagnozę może postawić tylko lekarz po pełnej analizie wywiadu, badań dodatkowych i badaniu fizykalnym dziecka.

Sposoby na katar u małego alergika

Podstawową metodą leczenia objawów, ale też zapobiegania ich wystąpieniu jest przerwanie ekspozycji na alergen.

W przypadku alergii na roztocze kurzu domowego, oznacza to wdrożenie różnorodnych metod zmniejszających ilość alergenu. W tym:

• regularne (raz w tygodniu) pranie pościeli i koców w gorącej [>55°C] wodzie,

• usunięcie pluszowych zabawek i dywanów, na których chętnie gromadzi się kurz, a w nim roztocze,

• używanie pościeli z materiału nieprzepuszczalnego dla alergenów roztoczy,

• używanie odkurzaczy o wysokiej skuteczności filtrowania pyłów (HEPA lub wodne).

Pyłki roślin unoszą się w powietrzu w zmiennym stężeniu, zależnym od sezonu pylenia danego gatunku. Warto sprawdzać w środkach masowego przekazu, zwłaszcza w Internecie (np. na mapach pylenia), kiedy uczulającego alergenu jest najwięcej i w tym okresie ograniczyć przebywanie na zewnątrz.

Pyłki roślin unoszą się w powietrzu w zmiennym stężeniu, zależnym od sezonu pylenia danego gatunku. Warto sprawdzać w środkach masowego przekazu, zwłaszcza w Internecie (np. na mapach pylenia), kiedy uczulającego alergenu jest najwięcej i w tym okresie ograniczyć przebywanie na zewnątrz.

Nasilone dolegliwości wymagają zastosowania preparatów leczniczych. Wśród nich wymienia się głównie glikokortykosteroidy donosowe i doustne (rzadziej), leki przeciwhistaminowe donosowe, doustne lub dospojówkowe oraz preparaty obkurczające naczynia błony śluzowej nosa takie jak efedryna, oksymetazolina, fenylefryna, nafazolina, ksylometazolina. Te ostatnie powodują stosunkowo szybkie hamowanie powstawania wydzieliny w nosie, udrażniają go, ułatwiają odpływ zalegającej wydzieliny z zatok, odblokowują ujście trąbek słuchowych. W ten sposób zapobiegają niejako rozwinięciu się zapalenia zatok czy ucha środkowego. Niektóre preparaty występują w postaci wygodnego żelu, który nie wypływa tak łatwo z nosa i dzięki temu efektywniej oddziałuje na jego śluzówkę. Środki te wykazują podobne działanie również w wirusowym nieżycie nosa, co jest korzystne w przypadku początkowych trudności w rozróżnieniu kataru wirusowego od alergicznego.

Powiązane artykuły:

Jakie są najczęstsze przyczyny alergii u dzieci? >>
Katar sienny - alergiczny nieżyt nosa u dzieci >>
Jak odróżnić katar alergiczny od zwykłego? >>

Bibliografia

1. Dadas-Stasiak E., Kalicki B., Jung A., Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii, Pediatr Med Rodz 2010, 6 (2), p. 92-99,
2. Emeryk A., Choroby alergiczne w praktyce lekarza rodzinnego, Wyd. Termedia, Poznań 2019, s.27-34.
3. Świerczyńska-Krępa M., Alergiczny nieżyt nosa, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 15.03.2017.
4. Świerczyńska-Krępa M., Alergia, Medycyna Praktyczna dla Pacjentów, 7.11.2012.