Jak oczyścić zatoki?

Zatkane zatoki wywołują duży dyskomfort w codziennym funkcjonowaniu. Aby go zmniejszyć, konieczne jest przywrócenie w nich swobodnego przepływu powietrza. Istnieje kilka sposobów, jak tego dokonać

Zatkane zatoki - przyczyny problemu

Zatkane zatoki to skrótowe określenie stanu zapalenia zatok. Najpospolitszym czynnikiem wywołującym są infekcje wirusowe. Dosyć często są nim także bakterie, a zdecydowanie rzadziej – grzyby. Kolejną przyczyną mogą być alergie.

W przebiegu infekcji wirusowej, najczęstszej przyczyny prowadzącej w konsekwencji do zapalenia zatok, dochodzi do obrzęku błony śluzowej nosa i nadprodukcji wydzieliny określanej katarem. Z racji tego, że jama nosowa jest nierozciągliwa, szybko dochodzi do jej zatkania. Tym samym zamykają się też ujścia zatok do nosa, co uniemożliwia naturalne „opłukiwanie” ich powietrzem przy każdym oddechu. W zablokowanych zatokach przynosowych tworzą się idealne warunki do namnażania drobnoustrojów, a to jeszcze bardziej potęguje dolegliwości. Widać więc, że niemal zawsze zapalenie zatok bierze się od zapalenia błony śluzowej nosa (czyli kataru lub inaczej nieżytu nosa). Z tego względu aktualnie nie rozpatruje się już zapalenia zatok i nosa jako odrębnych jednostek chorobowych, a zamiast tego mówi się wspólnie o jednym schorzeniu, czyli rhinosinusitis.

Rhinosinusitis dzieli się na zapalenie ostre i przewlekłe. O tym pierwszym trzeba pomyśleć wówczas, gdy dolegliwości chorobowe trwają nie dłużej niż 12 tygodni. Może się to wydawać dziwne, ale zapalenie nosa i zatok trwające niemal 3 miesiące jest nadal traktowane jako ostry stan. Dopiero powyżej tego okresu uznaje się, że schorzenie ma charakter przewlekły, czyli zdecydowanie bardziej poważny. Wtedy bezwzględnie konieczna jest konsultacja z laryngologiem w celu znalezienia przyczyny i ustalenia właściwego leczenia.

Objawy zapalenia zatok

Ostre zapalenia zatok przynosowych rozpoznaje się przede wszystkim na podstawie objawów. Badania dodatkowe, takie jak tomografia komputerowa czy badanie endoskopowe są raczej zarezerwowane dla zweryfikowania przewlekłych dolegliwości. Lekarze wykorzystują do diagnostyki powszechnie dostępne, europejskie, wytyczne (EPOS 2020). Kluczowym symptomem sugerującym chorobę jest niedrożność nosa, czyli uczucie jego blokady i konieczności oddychania przez usta, a także wydzielina z jam nosa. Katar może być przedni lub tylny. Przedni „wylewa się z nosa”, gdy jest wodnisty albo w nim zalega, jeśli jest gęstszy. Katar tylny spływa po tylnej ścianie gardła, podrażniając je i wywołując odruch kaszlu (jednak ten jest bardziej typowy dla zapalenia zatok występującego u dzieci). Wydzielina produkowana w nosie prowadzi do tymczasowego upośledzenia, a nawet utraty węchu.

Kolejnym, często występującym objawem jest ból albo uczucie rozpierania twarzy. Ból w okolicy zatok typowo nasila się przy pochylaniu głowy i niekiedy może obejmować ją całą. W czasie choroby zwykle będziemy czuć się osłabieni, rozbici, bez energii. Nierzadko zaobserwujemy też u siebie zmniejszony apetyt. Zatkany nos i upośledzenie węchu często łączą się ze zmniejszonym odczuwaniem smaków, co dodatkowo potęguje niechęć do jedzenia (zwłaszcza w przypadku dzieci). Mimo że ostre zapalenie może trwać nawet 3 miesiące, to szczęśliwie najczęściej mija samoistnie w ciągu kilku dni.

Jak skutecznie udrożnić nos i zatoki przynosowe?

W celu złagodzenia uczucia zatkania nosa warto sięgnąć po stosowane donosowo preparaty, obkurczające naczynia krwionośne śluzówki nosa, np. zawierające ksylometazolinę lub oksymetazolinę. Trzeba jednak pamiętać, że nie należy ich stosować dłużej niż 3-5 dni. W przypadku dzieci konieczne jest zwracanie uwagi na dozwolony przedział wiekowy (zawarte w ulotce, np. 3-12 lat albo powyżej 12 roku życia), zależny przede wszystkim od stężenia substancji czynnej.

Można również przeprowadzić płukanie jamy nosowej – a przy tym automatycznie również zatok (wszystkie mają połączenie z nosem) izotonicznym lub hipertonicznym roztworem NaCl. Jak płukać zatoki? Można do tego użyć preparatów w spray’u, irygatorów do nosa albo pojemników neti. Wątpliwą kwestią pozostaje to, jak często powinno się płukać zatoki. Brak jest konkretnych danych naukowych na temat częstotliwości płukania jamy nosowej i zatok. Rozsądnym jednak wydaje się wykonywanie tej czynności 1-3 razy dziennie.

W czasie leczenia, a także zapobiegawczo, warto pamiętać o nawilżaniu powietrza w pokojach, ponieważ suche, przegrzane powietrze działa drażniąco na błonę śluzową nosa. Picie dużej ilości wody pozwoli na rozrzedzenie i łatwiejsze pozbycie się zalegającej wydzieliny.

Jeśli po 5 dniach następuje pogorszenie dolegliwości albo choroba utrzymuje się powyżej 10 dni, to powinniśmy wówczas pomyśleć o możliwym nadkażeniu bakteryjnym i koniecznie udać się do lekarza. Niedoleczone ostre zapalenie zatok może przerodzić się w przewlekłą chorobę.

Powiązane materiały:

Inhalacja zatok domowymi sposobami >>
Jak odróżnić zapalenie zatok od zwykłego kataru? >>
Zatoki - co to jest, gdzie są i jaka jest ich funkcja >>

Bibliografia: 
1. Europejskie wytyczne na temat zapalenia zatok przynosowych i polipów nosa 2020 (EPOS 2020).
2. M. Świerczyńska-Krępa, Z. Świerczyński, Nieżyt nosa i zatok przynosowych, Medycyna Praktyczna, 10.08.2020 (dostęp: 25.07.2021).