Alergiczny nieżyt nosa u dzieci – objawy, przyczyny

Alergia często objawia się katarem – zjawisko takie nazywamy alergicznym nieżytem nosa (ANN). To uciążliwa przypadłość, szczególnie dla dzieci, którym męczący katar utrudnia normalne funkcjonowanie. Dosyć często występuje u naszych pociech wraz z innymi chorobami o podłożu alergicznym lub wtedy, gdy u pozostałych członków rodziny występują choroby alergiczne. Jakie są objawy alergicznego nieżytu nosa u dzieci i jak sobie z nimi radzić?

Alergiczny nieżyt nosa – przyczyny

Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa to częsta choroba - szacuje się, że dotyczy 24% dzieci w wieku 6–7 lat i 30% w wieku 13–14 lat1. U osób z genetyczną predyspozycją do występowania chorób alergicznych (atopią) stanowi element tzw. marszu alergicznego. Mówimy o nim, gdy u jednej osoby pojawiają się kolejno choroby o podłożu alergicznym. Zwykle zaczyna się we wczesnym dzieciństwie od atopowego zapalenia skóry, któremu często towarzyszą objawy alergii pokarmowej. Później rozwija się alergiczny nieżyt nosa przechodzący w astmę. Z tego względu u każdej osoby chorującej na ANN należy przeprowadzić badania diagnostyczne w kierunku współwystępowania astmy oskrzelowej (ryzyko jest zwiększone 3-11 razy)¹. Warto pamiętać, że ANN zwiększa także prawdopodobieństwo zaostrzeń astmy.

ANN wywoływany jest przez alergeny wziewne takie jak pyłki traw, zbóż, chwastów i drzew, roztocze kurzu domowego, naskórek i wydzieliny (ślina, mocz) zwierząt, grzyby pleśniowe i drożdżopodobne. W rzadszych przypadkach czynnikiem sprawczym objawów nosowych mogą być także alergeny pokarmowe (jako wynik alergii krzyżowej wynikającej z podobnej budowy alergenów) lub zawodowe jak np. lateks. Grupą ryzyka są szczególnie dzieci poddawane wielokrotnym zabiegom operacyjnym lub innym inwazyjnym procedurom medycznym (np. cewnikowaniu pęcherza moczowego).

Dla odnalezienia przyczyny kataru kluczowa jest obserwacja dziecka – jeśli pojawia się on wyłącznie w domu, możliwe, że przyczyną jest kurz (roztocze), jeśli jedynie wiosną lub latem – pylące trawy lub drzewa.

W diagnostyce alergii pomocne są badania alergologiczne – za najbardziej miarodajne uznaje się punktowe testy skórne. Dużą wartość diagnostyczną ma także oznaczenie swoistych (dla konkretnych alergenów ) immunoglobulin E we krwi. Badanie cytologiczne wymazu z nosa wykonuje się obecnie coraz rzadziej, ponieważ wyniki nie są swoiste dla ANN i mogą byćbardzo podobnew niealergicznym nieżycie nosa. Warto tutaj przypomnieć, że żadne testy nie pozwalają w 100% potwierdzić ani wykluczyć alergii. Konieczna jest korelacja dodatnich wyników testów z obserwowanymi dolegliwościami.

Objawy alergicznego nieżytu nosa

Alergiczne zapalenie błony śluzowej nosa – objawy: wyciek wodnistej wydzieliny z nosa, napadowe kichanie, świąd nosa, uczucie spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła – wywołujące kaszel, niedrożność nosa, upośledzenie węchu, czasami pogorszenie odczuwania smaku pokarmów, zaburzenia snu i wynikająca z tego drażliwość, spadek koncentracji w szkole. Nawet do 90% pacjentów z ANN cierpi także na alergiczne zapalenie spojówek2 wywołane tą samą przyczyną. Ten stan objawia się nieprzyjemnym świądem oczu, przekrwienie spojówek i łzawieniem oczu.

Alergiczny nieżyt nosa (i spojówek), w zależności od tego, co uczula nasze dziecko, może mieć charakter całoroczny lub sezonowy. Ten pierwszy typowo dotyczy roztoczy kurzu domowego i alergenów zwierząt. Drugi występuje wówczas, gdy alergen obecny jest wokół nas tylko chwilowo- zwykle kilka tygodni tj. w sezonie pylenia roślin.

Ze względu na czas trwania objawów ANN dzieli się na³:

• okresowy – trwający
• przewlekły – trwający >4 dni w tygodniu i >4 tyg.

Leczenie alergicznego nieżytu nosa

Kluczowym elementem terapii ANN jest unikanie alergenu. Tak naprawdę, całkowite jego wyeliminowanie usuwa chorobę. Z reguły jest to jednak niemożliwe do wykonania, ponieważ nie mamy kontroli chociażby nad pyłkami roślin unoszącymi się w powietrzu.

W celu szybkiego zmniejszenia kataru i uczucia niedrożności nosa można sięgnąć po preparaty obkurczające błonę śluzową nosa (zawierające oksymetazolinę lub ksylometazolinę). Nie należy ich jednak stosować dłużej niż 3-5 dni. Pomocne jest także płukanie nosa solą fizjologiczną. Jeśli dolegliwości utrzymują się nadal, warto zwrócić się po pomoc do lekarza, który może przepisać, dostępne na receptę, glikokortykosteroidy donosowe oraz doustne lub donosowe leki przeciwhistaminowe.

Pod nadzorem lekarskim ANN można skutecznie kontrolować.

U dzieci z zapaleniem alergicznym błony śluzowej nosa, u których pomimo właściwego leczenia utrzymują się umiarkowane lub ciężkie objawy warto sięgnąć po swoistą immunoterapię alergenową (tzw. odczulanie). Do jej wdrożenia muszą być spełnione poniższe kryteria:

• wywiad wskazuje na szczególną rolę alergenu, dla którego wykazano obecność alergenowi swoistej IgE (w testach skórnych lub badaniu RAST)
• dostępne są odpowiednie wyciągi alergenowe
• niemożliwe jest unikanie alergenu lub usunięcie go z otoczenia
• dziecko ukończyło 5 lat
• chory (lub opiekunowie) akceptują tę formę leczenia

Odczulanie to długotrwały proces, zwykle kilkuletni, który zmniejsza lub nawet eliminuje objawy choroby i zapotrzebowanie na leki oraz 3-krotnie zmniejsza ryzyko rozwoju astmy i alergii na kolejne alergeny wziewne.

Powiązane artykuły:

Jakie są najczęstsze przyczyny alergii u dzieci? >>
Twoje dziecko ma alergię? Jak ją rozpoznać? >>
Jak radzić sobie z katarem u niemowląt i młodszych dzieci? >>

Bibliografia

1. Alergiczny nieżyt nosa, https://podyplomie.pl/wiedza/pediatria/1443,alergiczny-niezyt-nosa (dostęp 21.03.2021)
2. Emeryk A. (red.), Choroby alergiczne w praktyce lekarza rodzinnego,Poznań,Wyd.Termedia,2019 Przewlekły katar u dzieci-plan postępowania, https://podyplomie.pl/pediatria/21734,przewlekly-katar-u-dzieci-plan-postepowania (dostęp: 23.03.2021)
3. Specjaliści przypominają, że astmę można kontrolować, https://www.mp.pl/pacjent/astma/aktualnosci/68949,specjalisci-przypominaja-ze-astme-mozna-kontrolowac (dostęp 23.03.2021)
4. Szczeklik A., Interna Szczeklika 2019/2020,Wyd.Medycyna Praktyczna,2019