Jak powstaje katar u dzieci?

Terminem katar potocznie określa się obecność wydzieliny w nosie.

Wydzielina powstaje na drodze kilku mechanizmów. Do głównych należy przesączanie się płynu z naczyń błony śluzowej nosa na zewnątrz (tzw. przesięk) oraz czynność gruczołów. Na wstępie warto podkreślić, że te mechanizmy działają cały czas, a błona śluzowa nosa stale produkuje niewielką ilość wydzieliny (musi być przecież nawilżona). Jest ona zatem potrzebna do prawidłowego funkcjonowania nosa. W związku z produkcją wydzieliny oraz samą funkcją nosa (wyłapywanie zanieczyszczeń), każdy zdrowy człowiek może okresowo odczuwać potrzebę oczyszczenia nosa. Kichanie jest odruchem obronnym w reakcji na każde podrażnienie nosa, na przykład przez zanieczyszczenia powietrza (substancje chemiczne, pył, kurz). Dlatego i zdrowym ludziom zdarza się kichnąć kilka razy w ciągu dnia.

W warunkach prawidłowych mogą się pojawiać następujące odruchowe reakcje nosa:

• większa ilość wydzieliny w pozycji leżącej na plecach lub na boku (w przewodzie nosowym położonym niżej)
• zmniejszenie objętości jam nosowych i zwiększenia oporu przepływu przez nos przy zmianie pozycji z pionowej na leżącą na plecach
• wydzielina lub gorsza niedrożność nosa okresowo raz w jednym, raz w drugim przewodzie nosowym (tzw. cykl nosowy występujący u około 80% ludzi)
• kichanie w wyniku ekspozycji skóry na szybką zmianę temperatury
• kichanie w wyniku nagłej ekspozycji na silne światło

Co przyczynia się do powstania kataru?

Na początku warto odpowiedzieć na pytanie: czym jest katar? O katarze można mówić, gdy pojawia się dużo wydzieliny i obrzęk błony śluzowej nosa, przez co objawy stają się nasilone i uciążliwe.
Jak powstaje katar? Odpowiadają za to oba wspomniane mechanizmy. Pod wpływem każdego stanu zapalnego naczynia krwionośne się rozszerzają i zwiększa się też ich przepuszczalność, przez co znacznie więcej płynu przedostaje się do błony śluzowej i na jej powierzchnię. Wraz z nim pojawia się także więcej komórek zapalnych (leukocytów). Ponadto różne chemiczne czynniki wywołujące zapalenie stymulują gruczoły do cięższej pracy i produkcji większej ilości wydzieliny.

Do objawów kataru należą:

• wyciekanie wydzieliny z nosa (przez nozdrza przednie i/lub tylne [wydzielina ścieka wtedy po tylnej ścianie gardła]),
• uczucie zatkania (blokady) nosa,
• kichanie,
• świąd nosa,
• upośledzenie węchu.

U młodszych dzieci często obserwuje się łzawienie, a nawet ropną wydzielinę z oczu, ponieważ nos połączony jest z oczami kanalikami łzowymi. Dzieci z przewlekłym katarem mają specyficzny wygląd: stale otwarte usta, obrzęki i cienie (szare, niebieskawe) wokół oczu. Pogorszenie oddychania przez nos utrudnia dzieciom sen i jedzenie (w trakcie jedzenia oddychamy przecież przez nos), przez co mogą być niewyspane i rozdrażnione.

Aktualnie uważa się, że stan zapalny obejmuje nie tylko nos, ale również zatoki przynosowe, ponieważ wyścielająca je błona śluzowa płynnie przechodzi w błonę śluzową nosa. Objawy zajęcia zatok oprócz kataru obejmują kaszel (silniejszy w nocy), uczucie ucisku, rozpierania i/lub bólu w obrębie twarzy, ból głowy (patrz: Czy dzieci chorują na zapalenie zatok przynosowych).

Rodzaje kataru

Rodzice zwykle zauważają różne rodzaje kataru w trakcie trwania choroby. Początkowo jest zwykle wodnisty, przeźroczysty i łatwo wycieka z nosa. Jest to spowodowane głównie przesiąkaniem płynu z poszerzonych naczyń krwionośnych o zwiększonej przepuszczalności i wzmożoną czynnością gruczołów błony śluzowej. Z czasem (po kilku dniach) staje się bardziej gęsty, zielonkawy lub żółty i trudniejszy do usunięcia. Jest to spowodowane napływem dużej liczby komórek zapalnych (leukocytów), które walczą z zakażeniem. Tworzy się wtedy treść ropna, podobnie jak przy zakażeniu wielu innych części ciała. Wtedy też mamy do czynienia z największym nasileniem obrzęku. Rodzice często skarżą się, że nie mogą usunąć z nosa wydzieliny, a dziecko ma trudności z oddychaniem i spaniem. Przyczyną tego jest najczęściej obrzęk.

Powiązane artykuły:

Przewlekły katar przedszkolaka? >>
Jak radzić sobie z katarem u niemowląt i młodszych dzieci? >>
Katar u małego dziecka - objawy i powody >>