Jak rozpoznać ból głowy przy zapaleniu zatok przynosowych?

Zatoki przynosowe to struktury, w których często rozwija się stan zapalny. Zazwyczaj towarzyszy mu charakterystyczny ból głowy. Kiedy możemy stwierdzić, że jest on pochodzenia zatokowego? I czy istnieją skuteczne sposoby na jego uśmierzenie?

Czym jest zapalenie zatok?

Zatoki to przestrzenie powietrzne znajdujące się w kościach twarzoczaszki. Wyróżniamy zatoki sitowe, czołowe, szczękowe i klinowe, które razem tworzą kompleks nazywany zatokami przynosowymi. Są wypełnione powietrzem, a ich zadanie to produkcja śluzowej wydzieliny, dzięki której wdychane przez nas powietrze jest ogrzewane, nawilżane i oczyszczane. Zatoki łączą z nosem specjalne otwory zwane ujściami zatok. Jeżeli ujścia te nie są drożne, na przykład z powodu obrzęku błony śluzowej nosa, powietrze zalega w zatokach, a to sprzyja namnażaniu się zarazków. Zablokowany jest również drenaż wydzieliny śluzowej, która staje się znakomitą pożywką dla wirusów i bakterii. Dochodzi do napływu komórek zapalnych i zmiany charakteru produkowanego płynu z rzadkiego, śluzowego na ropny. Wydzielina ta zagęszcza się i jest coraz trudniejsza do usunięcia, może być przyczyną bólu w okolicach nosa, szczególnie przy pochylaniu. Najczęściej zapalenie zatok spowodowane jest infekcją wirusową, może dochodzić do nadkażeń bakteryjnych lub grzybiczych- zwłaszcza w stanach obniżonej odporności. Czynnikami sprzyjającymi są między innymi: kontakt z alergenami, narażenie na zanieczyszczenia środowiska, nieprawidłowości anatomiczne jam nosa np. znacznego stopnia skrzywienie przegrody nosa.

Ból głowy i inne objawy problemów z zatokami

Zapalenie zatok najczęściej występuje sezonowo, w chłodniejszych porach roku. Nasza naturalna odporność się obniża, jesteśmy narażeni na duże wahania temperatur i zbyt suche powietrze w ogrzewanych pomieszczeniach. Z tego powodu jest to czas częstych infekcji wirusowych. Ale jak rozpoznać, że doszło do zapalenia zatok? Zwykle choroba rozpoczyna się od typowego przeziębienia: zatkanego nosa, podwyższonej temperatury, osłabienia, bólu mięśni. Następnie występuje charakterystyczny ból głowy, zatoki wypełniają się gęstą wydzieliną, dając nieprzyjemne uczucie rozpierania. Ból głowy przy zatokach jest jednostajny, niepulsujący, uciążliwy i nawracający, nasila się przy zmianie pozycji głowy, a jego umiejscowienie zależy od zajętej zatoki. Jeśli ból odczuwany jest nad oczami i na całej powierzchni czoła- może świadczyć o zapaleniu zatok czołowych. Lokalizacja bólu poniżej oczu i w okolicy policzków przemawia za stanem zapalnym zatok szczękowych, ból między oczami i u nasady nosa- zatok sitowych, a w oczodołach i tyle głowy- zatok klinowych.
Ból głowy od zatok może nasilać się podczas kaszlu, próby opróżnienia nosa czy wysiłku fizycznego.
Inne charakterystyczne objawy, po których można rozpoznać infekcje zatok to gęsty katar, uczucie zatkanego nosa, ból i ucisk w okolicy oczu, policzków lub czoła, nieprzyjemny zapach z ust, związany z obecnością śluzowo- ropnej wydzieliny na tylnej ścianie gardła.
Dodatkowo wystąpić może obrzęk tkanek miękkich w okolicy oczu, upośledzenie węchu i zaburzenia smaku.

Jak łagodzić zapalenie zatok i towarzyszący mu ból głowy?

Zgodnie z rekomendcjami EPOS 2020 zapalenia zatok przynosowych w większości przypadków powinno być leczone objawowo. Warto stosować preparaty obkurczające błonę śluzową nosa- na przykład krople zawierające ksylometazolinę. Pomogą udrożnić nos w przypadku ostrego zapalenia błony śluzowej nosa pochodzenia wirusowego lub bakteryjnego i ostrego lub przewlekłego zapalenia zatok przynosowych. Należy jednak pamiętać, aby stosować się do zaleceń producenta, ponieważ zbyt długie używanie takich środków może negatywnie wpływać na błonę śluzową nosa i zatok – normą jest 3-5 dni.

Pozytywny wpływ na ograniczenie bólu zatok ma także irygacja. Dostępne są specjalnie do tego przygotowane końcówki do inhalatora, ułatwiające wprowadzenie do nosa i zatok soli fizjologicznej o odpowiednim stężeniu (0,9% lub ewentualnie 3% NaCl). Błona śluzowa będzie nawilżona, co ułatwi jej regenerację, a sól ułatwi usunięcie śluzu. Należy zaznaczyć, że irygację można stosować tylko jeśli nos jest drożny, w innym wypadku możemy doprowadzić do uszkodzenia struktur ucha środkowego.

Z domowych metod leczniczych można wypróbować aplikację ciepłych okładów na okolice zatok. Do jej wykonania dobrze jest użyć ręcznika nasączonego ciepłą wodą, roztworem olejków eterycznych lub podgrzanych ziaren np. grochu czy fasoli, które długo utrzymują temperaturę. Taki kompres powoduje rozrzedzanie zalegającej wydzieliny i ułatwia jej odpływ z nosa oraz zatok. Stosować można również specjalne lampy rozgrzewające działające na podczerwień lub korzystać z sauny.

Inhalacje z miską ciepłej wody z dodatkiem soli lub olejków eterycznych również wykazują pozytywny wpływ na łagodzenie stanów zapalnych zatok i udrażnianie przewodów nosowych. Korzystne efekty przyniesie też dbanie o odpowiednie nawodnienie organizmu oraz nawilżanie powietrza, szczególnie w sezonie grzewczym. W razie silnego bólu warto też sięgnąć po przeciwbólowe leki z grupy NLPZ (np. ibuprofen).

Jeśli pomimo stosowania wyżej wymienionych metod ból głowy i zatok nasilają się, należy udać się do lekarza, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę i ustali właściwe leczenie.

Powiązane artykuły:

Jak odróżnić zapalenie zatok od zwykłego kataru? >>
Czy dzieci chorują na zapalenie zatok przynosowych? >>
Zapalenie zatok - objawy i przyczyny >>

Bibliografia:
1. Wytske J. Fokkens, Valerie J. Lund, Claire Hopkins, Peter W. Hellings, Robert Kern i in. Opracowanie wersji polskiej: dr med. Eliza Brożek-Mądry prof. dr hab. med. Antoni Krzeski, EUROPEJSKIE WYTYCZNE NA TEMAT ZAPALENIA ZATOK PRZYNOSOWYCH i POLIPÓW NOSA 2020 – EPOS 2020, Magazyn Otolaryngologiczny nr 75-76, [dostęp 03.08.2021]