Katar sienny - co go wywołuje?

Napadowe kichanie, świąd nosa i wyciekająca z niego obfita, wodnista wydzielina, to tylko niektóre z objawów kataru siennego. Każdy, kto ich doświadczył, z pewnością potwierdzi, jak bardzo utrudniają normalne funkcjonowanie. Skąd właściwie bierze się ta nieprzyjemna przypadłość? Jak odróżnić katar sienny od „zwykłego kataru”? Jak radzić sobie z objawami? Podpowiadamy.

Katar sienny – co to takiego?

Katar sienny, znany również jako katar alergiczny lub alergiczny nieżyt nosa, to objawowe zapalenie błony śluzowej nosa wywołane reakcją organizmu na alergen. Może dotyczyć zarówno dorosłych jak i dzieci - jego występowanie w populacji ogólnej szacuje się nawet na 20% , natomiast u 50-77.1% pacjentów współtowarzyszy astmie.

Ze względu na czas utrzymywania się objawów, możemy go podzielić na okresowy oraz przewlekły. Okresowy nieżyt nosa charakteryzuje się występowaniem objawów przez mniej niż 4 dni w tygodniu lub krócej niż 4 tygodnie w roku . Zwykle dotyczy to sezonowego ANN, gdy dolegliwości pojawiają się w sezonie pylenia traw i drzew, czyli od lutego do listopada, a czas ich dokładnego utrzymywania się uzależniony jest od rodzaju alergenu. W przewlekłym nieżycie nosa objawy występują przez więcej niż 4 dni w tygodniu i trwają ponad 4 tygodnie . Najczęściej jednak są obecne przez cały rok, jak ma to miejsce w całorocznym ANN wywołanym np. alergią na sierść zwierząt.

Do symptomów alergicznego nieżytu nosa zaliczamy świąd, zaczerwienienie i obrzęk śluzówek nosa oraz wodnistą wydzielinę (katar). Innymi objawami może być ból głowy, ogólne przemęczenie, a także alergiczne zapalenie spojówek charakteryzujące się zaczerwienieniem, łzawieniem, światłowstrętem. Rzadziej może pojawić się upośledzenie słuchu spowodowane obrzękiem ujść gardłowych trąbek słuchowych.
W rozpoznaniu kataru siennego należy uwzględnić związek pomiędzy występowaniem objawów a ekspozycją na dany alergen. Do diagnostyki alergii służą także specjalistyczne testy alergiczne, pozwalające określić, które alergeny mogą być sprawcami reakcji uczuleniowej. Chorym z rozpoznaniem kataru alergicznego zleca się wykonanie badań w kierunku astmy ze względu na częste współwystępowanie tych chorób.

Jak odróżnić katar sienny od „zwykłego kataru”?

Katar nazywany „zwykłym” to tak naprawdę katar występujący podczas wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych, czyli popularnego przeziębienia. Typowo rozwija się w pewien charakterystyczny sposób: najpierw pojawia się drapanie w nosie i gardle, ogólne złe samopoczucie, następnie dołącza katar, który początkowo jest wodnisty, a po kilku dniach staje się bardziej gęsty. W stosunkowo krótkim czasie, zwykle 7-10 dni, symptomy przeziębienia zazwyczaj ustępują. Dolegliwości w przebiegu kataru siennego pojawiają się nagle, bezpośrednio po kontakcie z alergenem oraz utrzymują się tak długo jak długo obecny jest czynnik sprawczy. Ponadto objawami towarzyszącymi katarowi alergicznemu mogą być przekrwienie spojówek, świąd i łzawienie oczu, czego zwykle nie obserwujemy w przeziębieniu.

Katar sienny – przyczyny

Występowanie kataru siennego uwarunkowane jest predyspozycjami genetycznymi, a także ekspozycją na alergeny inicjujące objawy chorobowe. Przyczyny kataru siennego mogą być różne, zaliczamy do nich głównie alergeny wziewne: pyłki roślinne, roztocze kurzu domowego, spory pleśniowe, pierze, naskórek i wydzieliny (ślina, mocz) zwierząt. Innymi czynnikami wywołującymi są: alergeny pokarmowe, lateks, zanieczyszczenia powietrza. Patomechanizm kataru alergicznego polega na kontakcie alergenu z komórkami tucznymi występującymi w błonie śluzowej nosa. Następuje wówczas uwolnienie mediatorów zapalnych powodujących rozszerzenie naczyń krwionośnych, wzrost ich przepuszczalności oraz pobudzenie gruczołów śluzowych do produkcji dużej ilości wydzieliny. Dużą rolę w rozwoju dolegliwości odgrywa histamina, która aktywując receptory H1, także jest odpowiedzialna za pojawienie się świądu, kichania oraz nadprodukcji śluzu. Inne mediatory stanu zapalnego takie jak lekuotrieny powodują pojawienie się tzw. fazy późnej reakcji alergicznej, związanej z obrzękiem błony śluzowej nosa i upośledzeniem jego drożności.

Katar sienny – jak mu przeciwdziałać?

Nieleczony katar sienny znacznie obniża jakość życia. Dużym zagrożeniem jest progresja alergii (tak zwany marsz alergiczny), która może skutkować rozwojem astmy oskrzelowej.

Głównym celem leczenia alergicznego nieżytu nosa jest zmniejszenie nasilenia objawów, zaburzeń snu, a przede wszystkim umożliwienie choremu powrotu do codziennych aktywności.

Należy również pamiętać, iż aby skutecznie przeciwdziałać rozwojowi kataru siennego, kluczowe jest zdiagnozowanie jego przyczyny. W tym celu należy umówić wizytę u alergologa, który zleci wykonanie specjalistycznych badań, takich jak punktowe testy skórne oraz badanie krwi. Lekarz może również zalecić usunięcie wszystkich nieprawidłowości w obrębie jam nosowych, do których należy: skrzywienie przegrody nosa, obecność polipów, przerośniętej błony śluzowej w obrębie jamy nosowej lub zatok. Celem takiego leczenia jest przede wszystkim zmniejszenie objawów wtórnych, czyli przedłużającej się niedrożność nosa oraz bólów głowy.

Do leczenia przyczynowego alergicznego nieżytu nosa zaliczamy przede wszystkim unikanie wywołujących go alergenów, ale także poddanie się swoistej immunoterapii, czyli odczulaniu.

W leczeniu objawowym stosuje się środki przeciwhistaminowe oraz glikokortykosteroidy, które hamują proces zapalny. Szybką ulgę przynoszą również donosowe preparaty obkurczające naczynia błony śluzowej nosa (zawierające np. ksylometazolinę), a więc zmniejszające jej obrzęk i przekrwienie oraz ilość produkowanej wydzieliny, które pozwalają na powrót drożności naszego nosa. Nie należy ich jednak stosować dłużej niż 3-5 dni.

Powiązane artykuły:

Jak odróżnić katar alergiczny od zwykłego? >>
Katar sienny - alergiczny nieżyt nosa u dzieci >>
Czym jest katar sienny? Jak go rozpoznać? >>

Bibliografia: 

1. Alergiczny i niealergiczny nieżyt nosa, file:///C:/Users/%C2%A0/Downloads/alergiczny%20i%20niealergiczny%20_002_.pdf  (dostęp: 23.03.2021).
2. Emeryk A. (red.), Choroby alergiczne w praktyce lekarza rodzinnego, Poznań, Wyd.Termedia, 2019.
3. Krzych – Fałta E.: Alergiczny nieżyt nosa i astma oskrzelowa – jeden układ dwie choroby. Alergia, 2020, s.33-38. 
4. Sawiec P., Gładysz A., Choroba przeziębieniowa, https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.II.18.1.2 (dostęp: 22.03.2021).