Czym jest zapalenie trąbki słuchowej? Jak je leczyć?

Zapalenie trąbki słuchowej (inaczej nazywane nieżytem) stanowi bardzo nieprzyjemną oraz irytującą przypadłość. Występuje na skutek obrzęku błony śluzowej prowadzącego do upośledzenia jej funkcji. Pojawia się najczęściej w wyniku infekcji wirusowej górnych dróg oddechowych, ale może być również następstwem m.in. alergicznego obrzęku błony śluzowej nosa. Istnieje wiele czynników predysponujących do zapalenia trąbki słuchowej, jednym z nich jest wiek - należy pamiętać, iż ze względu na odmienności anatomiczne, schorzenie to występuje znacznie częściej u dzieci niż u dorosłych. Pierwsze objawy zapalenia trąbki słuchowej pojawiające się podczas ostrej fazy lub w niedługim czasie po ustąpieniu infekcji, często bywają lekceważone, co może prowadzić do rozwoju poważnych powikłań, takich jak: przewlekłe wysiękowe zapalenie ucha środkowego, ostre ropne zapalenie ucha środkowego, czy też perforacja błony bębenkowej. Nieleczony proces zapalny stwarza ryzyko nieodwracalnych uszkodzeń struktur ucha skutkujących nawet trwałym ubytkiem słuchu. Jakie są objawy sugerujące wystąpienie zapalenie trąbki słuchowej i jakie czynniki predysponują do wystąpienia tej choroby? Jak skutecznie sobie z nią radzić? Podpowiadamy.

Trąbka słuchowa – co o niej wiemy?

Trąbka słuchowa (trąbka lub przewód Eustachiusza) stanowi naturalny, kostno-chrzęstny kanał, który łączy jamę bębenkową ucha środkowego z nosową częścią gardła. Warto dodać, że każdy człowiek posiada dwa takie przewody, po jednym dla każdego ucha. Głównym jego zadaniem jest wyrównywanie ciśnień po obu stronach błony bębenkowej oraz umożliwienie odpływania wydzielin (śluzu, ropy, krwi) z ucha środkowego do nosogardła.

Trąbka słuchowa podczas spoczynku jest tak bardzo spłaszczona, że niemożliwy jest nawet przepływ przez nią powietrza. Zatem przewód Eustachiusza przez większą część dnia pozostaje zamknięty – ma to na celu ochronę ucha przed przedostawaniem się wydzieliny z części nosowej gardła oraz zabezpiecza przed przechodzeniem dźwięków podczas fonacji i przed zmianami ciśnienia podczas oddychania. Otwarcie trąbki słuchowej następuje samoistnie, gdy w uchu środkowym panuje dodatnie ciśnienie, a także w czasie żucia, przełykania oraz ziewania poprzez napięcie odpowiednich mięśni (mięśnia dźwigacza i napinacza podniebienia miękkiego), co umożliwia wyrównanie ciśnień pomiędzy obiema stronami błony bębenkowej. Dlaczego właściwie musi być ono równe? Różnica ciśnień, zwłaszcza podczas szybkich zmian wysokości, mogłaby doprowadzić do pęknięcia błony i trwałego ubytku słuchu.

Drugą wspomnianą wcześniej funkcją przewodu Eustachiusza jest drenaż oraz wentylacja ucha środkowego. Dzięki temu, iż wnętrze trąbki wysłane jest nabłonkiem migawkowym (zawierającym ruchome rzęski), możliwe jest odprowadzanie wydzielin z ucha środkowego, czyli jego oczyszczanie oraz usuwanie drobnoustrojów migrujących z części nosowej gardła.

Z drugiej jednak strony, gdy zawiodą mechanizmy oczyszczania (np. podczas zatkania ujścia trąbki do nosa poprzez zalegający katar), otwarta trąbka Eustachiusza stanowi idealną drogę migracji dla drobnoustrojów, które przemieszczając się z nosogardła do ucha środkowego, wywołują zapalenie trąbki słuchowej, a następnie ucha.

Zapalenie trąbki słuchowej – przyczyny i objawy

Jak wspomniano we wstępie, schorzenie to dużo częściej rozwija się u dzieci, co jest spowodowane występowaniem u nich krótszej, szerszej i bardziej poziomej trąbki słuchowej tworzącej „łatwiejszą trasę” dla drobnoustrojów. Nie bez znaczenia pozostaje również fakt, iż dzieci znacznie częściej chorują na infekcje górnych dróg oddechowych, które drogą wstępującą mogą doprowadzić do rozwoju nieżytu trąbki słuchowej. Warto również wspomnieć, że do innych czynników sprzyjających zachorowaniu zalicza się: przerost migdałka gardłowego, przerost małżowin nosowych, alergiczny nieżyt nosa, skrzywienie przegrody nosa oraz przewlekłe zapalenie zatok przynosowych. Wspólnym mianownikiem tych schorzeń jest przyblokowanie ujścia trąbki do jamy nosowej.

Konsekwencją stanu zapalnego jest obrzęk, który trwale upośledza drożność, prowadząc do zamknięcia „przejścia” pomiędzy jamą nosowo-gardłową a bębenkową. Na skutek ujemnego ciśnienia następuje wciągnięcie błony bębenkowej w kierunku ucha środkowego. Zaburzenie równowagi hydrostatycznej pomiędzy naczyniami krwionośnymi, a przestrzenią okołonaczyniową prowadzi do gromadzenia się w jamie bębenkowej płynu przesiękowego oraz płynu wysiękowego powstającego w efekcie zmian przepuszczalności naczyń krwionośnych, czyli prościej mówiąc stan zapalny zaczyna obejmować ucho środkowe.

Opisane powyżej nieprawidłowości w funkcjonowaniu trąbki Eustachiusza, wywołane jej zapaleniem, powodują rozwinięcie się nieprzyjemnych objawów takich jak: uczucie zatkanego ucha, ucisku, pełności w uchu, pogorszenie słuchu, niekiedy uczucie przelewania płynu w uchu podczas ruchów głową. Objawami towarzyszącymi może być również trzeszczenie i stukanie podczas przełykania lub ziewania. Często występuje szum uszny, jednak zwykle o niskiej częstotliwości. Jeśli zapalenie obejmie również ucho środkowe, wówczas pojawia się bardzo dokuczliwy, przeszywający i pulsujący ból, obecny zwłaszcza w nocy. U niektórych chorych występuje również stan podgorączkowy lub gorączka.

Zapalenie trąbki słuchowej – leczenie

Jeżeli podejrzewamy u siebie lub u naszego dziecka występowanie stanu zapalnego w obrębie ucha należy skonsultować się z lekarzem. Specjalista zajmujący się chorobami uszu, gardła, jamy nosowej i krtani to Laryngolog. Na podstawie objawów choroby, badania fizykalnego ucha oraz próby Valsavy postawi rozpoznanie i poszuka przyczyny choroby. Podczas badania fizykalnego z użyciem specjalnego wziernika zwanego otoskopem oceni strukturę błony bębenkowej i określi stopień jej przekrwienia. Może również zaobserwować ewentualny obrzęk błony, jak również obecność wysięku. Próba Valsavy, która polega na nabraniu przez pacjenta powietrza do płuc, a następnie wydmuchaniu go z zamkniętymi ustami i zatkanym nosem, jest przeprowadzana celem oceny drożności trąbki słuchowej.  

Głównym celem leczenia nieżytu trąbki słuchowej jest wyeliminowanie stanu zapalnego, przywrócenie jej drożności, zmniejszenie obrzęku, co prowadzi do powrotu prawidłowej wentylacji jamy bębenkowej.

W leczeniu farmakologicznym zwykle stosuje się leki przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe. Ulgę mogą przynieść także krople do nosa obkurczające naczynia krwionośne (zawierające np. pseudoefedrynę, oksymetazolinę czy fenylefrynę). Preparaty te stosowane bezpośrednio na błonę śluzową nosa, zmniejszą obrzęk błony śluzowej oraz hamują nadmierną produkcję wydzieliny, co ułatwia swobodne oddychanie przez nos. Usuwają więc najczęstszą przyczynę powstania zapalenia trąbki słuchowej – katar. Są pomocne zarówno w ostrym wirusowym, a także alergicznym zapaleniu błony śluzowej jamy nosowej. Jeżeli przyczyną nieżytu trąbki słuchowej jest alergia, lekarz dodatkowo zaleci nam stosowanie leków przeciwhistaminowych. W szczególnych przypadkach laryngolog może również zdecydować o leczeniu zabiegowym i wykonaniu punkcji jamy bębenkowej w celu ewakuacji gromadzącego się płynu. Gdy powodem nawracających zapaleń trąbki słuchowej jest występowanie powiększonego migdałka gardłowego, konieczne może być jego operacyjne usunięcie. Po zastosowaniu odpowiedniej terapii objawy zapalenia trąbki słuchowej ustępują szybko, jednak nieleczone mogą prowadzić do wystąpienia wielu poważnych powikłań, a nawet trwałego ubytku słuchu.

Podsumowując, gdy nasze ucho trąbi o pomoc nie zwlekajmy!

Powiązane artykuły:

Jeśli nie katar, to co? >>
Poznaj objawy zapalenia ucha środkowego >>
Ból ucha u dziecka - przyczyny, leczenie >>