Inhalacja zatok domowymi sposobami

Zapalenie zatok to bardzo uciążliwa przypadłość, która często towarzyszy przeziębieniu. Zatkany nos i ból głowy przy pochylaniu wywołują wówczas znaczy dyskomfort i potrzebę znalezienia sposobu na szybkie uzyskanie ulgi. Poza oczywistą wizytą u lekarza i stosowaniem się do zaleceń warto znać domowe, a więc łatwo dostępne metody złagodzenia dolegliwości – inhalacje na zapalenie zatok.

Uciążliwe zapalenie zatok

Zatokami nazywamy przestrzenie wypełnione powietrzem, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie jamy nosowej. Dokładniej mówiąc, te jamy czaszki łączą się z przewodami nosowymi zachowując ciągłość błon śluzowych, co ma istotne znaczenie w szerzeniu się stanu zapalnego z nosa na zatoki. Górną warstwę błony śluzowej, wyścielającej obie te struktury, stanowi urzęsiony nabłonek (migawkowy), zawierający również liczne komórki śluzowe. Wytwarzają one wydzielinę, która jest potrzebna do nawilżania oraz oczyszczania wdychanego powietrza. Cząsteczki zanieczyszczeń i drobnoustrojów zatrzymują się w śluzie, a następnie za pomocą ruchu rzęsek nabłonka migawkowego usuwane są z zatok i nosa.

Fizjologicznie zatoki przynosowe są jałowe, co oznacza, że nie bytują w nich drobnoustroje. Sytuacja się zmienia, gdy zablokowane zostaje ich ujście do przewodów nosowych. Dochodzi wówczas do zahamowania oczyszczania śluzowo-rzęskowego i patogeny mogą swobodnie się namnażać wywołując nieprzyjemne dolegliwości. Tak właśnie powstaje zapalenie zatok. Jest to dosyć pospolita przypadłość, występująca zwykle w okresie jesienno-zimowym, kiedy dużo częściej zapadamy na chorobę przeziębieniową. W jej przebiegu dochodzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych w nosie i napływu komórek zapalnych oraz obrzęku błony śluzowej. Komórki śluzowe produkują zwiększoną ilość wydzieliny, co prowadzi do powstania kataru upośledzającego wentylację zatok przynosowych.

Wśród objawów zapalenia zatok wymienia się ból głowy, który określany jest jako niepulsujący, jednostajny, typowo najmocniej wyrażony w okolicy zajętej zatoki, choć niekiedy jest trudny do precyzyjnego zlokalizowania. Charakterystyczne jest jego nasilanie się przy pochyleniu głowy. Oprócz tego występuje katar, uczucie zatkanego nosa, kaszel (wywoływany spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła), stan podgorączkowy lub niekiedy gorączka, upośledzenie węchu. Może pojawić się także obrzęk okolicy oczu oraz ból zębów (gdy zapalenie obejmuje zatoki szczękowe).

Inhalacje na zatoki w domu – czym różnią się od nebulizacji?

Często pojęć „inhalacja” i „nebulizacja” używa się zamiennie, chociaż nie są tożsame. Inhalacja jest pojęciem szerszym oznaczającym każdy zabieg leczniczego dostarczania pary (z lekiem lub bez niego) do dróg oddechowych. Może być przeprowadzana z użyciem specjalnego urządzenia – inhalatora (niektóre z nich mają specjalne donosowe końcówki) lub zwykłego wdychania pary unoszącej się nad naczyniem z ciepłą wodą i np. dodatkiem olejków eterycznych. Nebulizator to tak naprawdę część inhalatora pneumatycznego (tłokowego), którego zadaniem jest zamiana roztworu bądź zawiesiny leku w postać aerozolu. Nebulizacja jest więc rodzajem inhalacji oznaczającym podawanie leków przekształconych do stanu aerozolu za pomocą urządzenia zwanego nebulizatorem wprost do dróg oddechowych.

Inhalacje to dobry sposób na wspomaganie w leczeniu zapalenia zatok, a także przy przeziębieniach przebiegających z uciążliwym katarem, bez towarzyszącego zajęcia zatok.

Zatem czym inhalować nos i zatoki?

Zdecydowanie najczęściej zaleca się inhalacje z soli fizjologicznej – 0,9% roztworu chlorku sodu. Powoduje ona rozrzedzenie zalegającej wydzieliny i następnie łatwiejsze jej usunięcie. Sól fizjologiczna jest bardzo bezpieczna, można ją zatem stosować nawet u bardzo małych dzieci. Ciągle prowadzone są rozważania, czy wyższe stężenia chlorku sodu (hipertoniczna sól) są skuteczniejsze. Logika wskazywałaby, że taka sól będzie lepiej uwadniać śluz i szybciej udrażniać nos, jednak w wielu badaniach nie zostało to udowodnione, a dodatkowo wiązało się z większym dyskomfortem podczas stosowania.

Inhalacje można również wykonywać z ziół oraz naturalnych olejków eterycznych (>2r.ż.), chociaż są to zdecydowanie mniej przebadane substancje, dlatego nie znajdziemy ich w medycznych rekomendacjach. Z obserwacji wynikających z szerokiego zastosowania tych preparatów wynika, że zmniejszają one przekrwienie błony śluzowej nosa, zmniejszają katar, udrażniają zatoki oraz wykazują efekt bakteriobójczy, co wspomaga leczenie infekcji. Wśród korzystnie działających w przeziębieniu preparatów wymienia się m.in.: olejek piniowy (sosnowy), lawendowy, z drzewa herbacianego, miętowy, cytrynowy, eukaliptusowy oraz tymiankowy. Wystarczy dodać kilka kropel olejku do ciepłej wody, po czym przykrywając głowę ręcznikiem wdychać unoszącą się parę przez około 10 minut. Należy jednak pamiętać, że woda powinna być ciepła, a nie gorąca, ponieważ gorące opary mogą prowadzić do skurczu oskrzeli. Inhalacje na zatoki z użyciem olejków można również przeprowadzać specjalnym inhalatorem. Nie wolno ich jednak dodawać do nebulizatorów, które rozbiłyby je na zbyt drobne cząstki dostające się do dolnych dróg oddechowych, gdzie mogłyby wywołać skurcz oskrzeli. Większość substancji zawartych w olejkach eterycznych wymieniana jest również wśród związków o potencjale alergizującym.
Oprócz inhalacji, skutecznie w leczeniu ostrego zapalenia błony śluzowej nosa (pochodzenia wirusowego lub bakteryjnego oraz ostrego lub przewlekłego, zaostrzającego się zapalenia zatok przynosowych), działają preparaty, obkurczające naczynia błony śluzowej nosa takie jak np. ksylometazolina, pesudoefedryna. Powodują one stosunkowo szybkie zmniejszenie obrzęku i przekrwienia błony śluzowej jamy nosowo-gardłowej co w konsekwencji prowadzi do zmniejszenia ilość wydzieliny i udrażnia nos oraz zatoki. Niektóre środki o tym działaniu można podawać doustnie, jednak stosowanie ich bezpośrednio do nosa, zwłaszcza w formie lepiej utrzymującego się na miejscu żelu, zapobiega ogólnoustrojowym, niekorzystnym efektom takim jak wzrost ciśnienia tętniczego, bóle głowy, rozszerzenie źrenic czy bezsenność.

Powiązane artykuły:

Jak oczyścić zatoki? >>
Zatoki - co to jest, gdzie są i jaka jest ich funkcja >>
Jak odróżnić zapalenie zatok od zwykłego kataru? >>

Bibliografia:
1. Świerczyńska-Krępa M., Świerczyński Z., Nieżyt nosa i zatok przynosowych, Medycyna Praktyczna, 10.08.2020.
2. Fokkens W.J., Lund V.J., Hopkins C. i wsp.: Zapalenie zatok przynosowych i polipy nosa. Wytyczne europejskie EPOS 2020 – cz. 1. Med. Prakt., 2020; 12: 47–62.
3. Małecka B., Barczykowska E., Lewicka M., Aerozoloterapia w praktyce zawodowej pielęgniarki pediatrycznej, Journal of Education, Health and Sport 2016; 6(8):67-84.